Klasztor św. Włóczni to niezliczona ilość małych kościółków i krypt w większości wykutych w litej skale, które obrazują bogactwo armeńskiej sztuki doby średniowiecza. Umieszczony w malowniczej dolinie i otoczony dostojnymi szczytami klasztor Geghard, otwiera wejście do doliny Azat, której wysokie szczyty były naturalnym obrońcą świątyni oraz jej cennych relikwii.
Według legendy klasztor został ufundowany przez św. Grzegorza z okazji przyjęcia chrztu przez Armenię w IV wieku naszej ery. Był to pierwszy i najstarszy na świecie chrzest państwowy, który uznaniowo miał miejsce w 301 roku n.e.
W początkowym okresie swojego istnienia klasztor nosił nazwę Ayrivank (klasztor w jaskini). Jego rozwój przerwał najazd arabski w 923 roku, klasztor został splądrowany i spalony. Dzieła zniszczenia dopełniło późniejsze trzęsienie ziemi. Czasy rozkwitu nadeszły wraz z wyzwoleniem Armenii i zmianą polityczną w XIII wieku. Na ten okres datuje się fundację głównego kościoła na terenie kompleksu klasztornego - Katoghike. Reprezentuje on klasyczny styl tego regionu - wpisany w równoramienny krzyż, pokryty kopułą z charakterystycznymi sklepieniami i ornamentyką. Ściany świątyni zdobią inskrypcje wzmiankujące darczyńców, którzy wsparli budowę świątyni. W jej wschodniej części znajduje się grobowiec dynastii Proszian, przez który przechodzi się do drugiej świątyni wykutej w skale później, w 1283 roku. Jak w większości przypadków - do budowy kościoła posłużył kamień nazwie tuf - skamieniały popiół wulkaniczny, którego barwa zmienia się zależnie od nasłonecznienia i warunków atmosferycznych. Stąd często występująca nazwa Armenii jako "kraju krzyczących kamieni".
W XIII wieku po raz pierwszy odnotowano w źródłach użycie nazwy klasztor św. Włóczni, która najprawdopodobniej trafiła tu w XII wieku, stając się jedną z najcenniejszych relikwii klasztoru obok szczątków apostołów św. Jana i Andrzeja. Wedle legendy włócznię, którą ugodzono Chrystusa na krzyżu, przywiózł apostoł Tadeusz. Klasztor od tego momentu stał się popularnym miejscem pielgrzymek ormiańskich chrześcijan.
Na jego terenie znajduje się olbrzymia ilość słynnych kamiennych krzyży - Chaczkarów. Bogato zdobione charakterystyczną ornamentyką roślinną, potęgują wrażenie "rozkwitu" krzyża. Ma to symbolizować nadzieję na nowe życie. Chaczkary wywodzą się prawdopodobnie z pogańskich rzeźbionych postumentów, które występowały na terenach dzisiejszej Armenii w czasach przedchrześcijańskich.
Klasztor Geghard w historii Armenii jest trudny do przecenienia. Stanowił centralny ośrodek religijny i kulturalny. Działała tu szkoła, skryptorium i biblioteka. W klasztorze żyli i tworzyli najwybitniejsi armeńscy dziejopisarze: Mkhitar Ayrivanetsi, Simeon Ayrivanetsi. Klasztor słynął również jako ośrodek przetrzymujący słynne relikwie.
Historycy i badacze zwracają uwagę, że obiekt należy do najlepiej zachowanych kompleksów tego typu, dzięki temu, iż nieprzerwanie pełni swoją funkcję do dziś. Dopiero XXI wiek przyniósł poważniejsze prace renowacyjne wykonane w latach 2006-2007, kiedy uzupełniono i wzmocniono mury obronne oraz przeprowadzono prace izolacyjne.