Zmieniały się imperia i piętrzył piasek, którego niemal dwumetrowa warstwa pokrywała Mauzoleum Ismaila Samanidy jeszcze w ubiegłym wieku. Odkopany i oczyszczony, uchodzi za najelegantszy przejaw architektury Azji Centralnej o fundamentalnym znaczeniu dla rozwoju sztuki islamskiej.
Od ponad 1100 lat mauzoleum nie wymagało żadnej poważnej renowacji. To jeden z najstarszych budynków Buchary, świetnie zachowanego, niegdyś kwitnącego średniowiecznego miasta leżącego na trasie jedwabnego szlaku. Ismail I Samanid uczynił z miasta stolicę swojego imperium sięgającego od południowych wybrzeży Morza Kaspijskiego po Hindukusz i od Syrdarii po środkowo-wschodni Iran.
Początki budowli datuje się na przełom IX i X wieku n.e. Mauzoleum wybudowano wbrew religii, która zakazuje wznoszenia tego typu budowli ponad grobami wiernych, ale Ismail, pogromca Saffarydów, nie uważał się za obrazoburcę, przypominając, że byli władcy, którzy już wcześniej ignorowali ten zakaz.
Mury niewielkiego budynku są wykonane ze specjalnej niewypalanej cegły uzyskanej na bazie starożytnej receptury złożonej z jajek i wielbłądziego mleka. Podczas prac renowacyjnych próbowano uzupełnić ubytki. Okazało się jednak, że odtworzenie oryginalnej mikstury jest bardzo trudne, a skład lokalnej gliny daleko odbiega od pierwotnej mieszanki i finalnego efektu. Samo ułożenie cegieł to ewenement na skalę światową. Tworzą one symetryczne układy na każdej z czterech ścian budynku, które dają niespotykany efekt – zależnie od kąta padania promieni słonecznych budynek prezentuje się inaczej. To rozwiązanie daje odmienne wrażenia optyczne, zależnie od pory dnia. Słońce eksponuje za każdym razem inny wzór.
Prócz wyjątkowego układu cegieł, budynek zachwyca proporcjami i szlachetnością bryły. Zdobienia fasad i wnętrz są wykonane również za pomocą geometrycznych układów mniejszych cegieł i uchodzą za doskonały przykład architektury wczesnoislamskiej, która później rozkwitła w całym świecie muzułmańskim (geometryczne wzory i układy ceramiczne, trompy – niewielkie łuki łączące w narożach bęben lub kopułę z kwadratową podstawą oraz chortak – sklepiona sala). Budynek wieńczy półkulista kopuła w towarzystwie czterech mniejszych, rozstawionych na rogach mauzoleum.
W środku znajduje się skromnie zdobiony ceglany grobowiec, a w jego wnętrzu – co potwierdziły badania archeologiczne – złożono trumny Ismaila, jego ojca i wnuka. Ismail I Samanida jest współcześnie uważany za jednego z bohaterów narodowych nie tylko przez Uzbeków, ale i Tadżyków. Jego imieniem nazwano najwyższy szczyt Pamiru leżący w Tadżykistanie.